Aksara, Basa, lan Sastra Bali

"Om Swastyastu, swasti prapta aturang titiang majeng ring para sameton blogger sami, durusang macecingak ring blog titiang, pinaka anggen jalaran masadu wirasa, mogi-mogi wenten pikenohnyane"
Tampilkan postingan dengan label KRUNA ARAN. Tampilkan semua postingan
Tampilkan postingan dengan label KRUNA ARAN. Tampilkan semua postingan

Jumat, 22 Juni 2012

Ane Dadi Orahang

Ring sor puniki wantah Kruna Aran sane lumbrah sane metu sangkaning pinakit utawi kahanan sajeroning angga. kawentenan kruna puniki taler ketah kanggen ring paplajahan SD. Durus pratiaksayang!

1.   Buta, sero, lamur, sengat      : mata, paningalan (mata)
2.   Bengka, bacol, badoh          : basang (perut)
3.   Bongol, curek, bega             : kuping (telinga)
4.   Blayuran                              : layah (lidah)
5.   Cungih, bunjur, ngajengit      : bibih (bibir)
6.   Dengang                              : kipekan (tolehan)
7.    Dimpil                                  : jriji (jari)
8.   Inggel, berit, sosoh, keriting  : bok (rambut)
9.   Jempe                                  : kumis (kumis)
10. Kate, perot                         : batis (kaki)
11. Nyangkih, gobleg                : nyonyo (buah dada/payudara)
12. Puruh, pengeng                   : sirah (kepala)
13. Pringping, ketus, sengoh      : gigi (gigi)
14. Sengkok                             : lima (tangan)
15. Sengel, leleng, gondong       : baong (leher)

Tiosan ring punika, taler Kruna Aran "ane dadi orahang" lianan sane marupa Kruna Tiron (kruna sane polih pangater kuma-), luire:

1. Kumagamongan : nangka
2. kumajaum          : kedis, memeri, dara
3. kumakukur        : siap
4. kumalipan          : rare (anak alit sane wau prasida magaang)
5. kumasanten       : padi, jagung

Adan Geginan (Nama Pekerjaan)

Yening bacak siki-siki kawentenan kruna-kruna basa Bali sayuakti akeh, punika mawinan para sisia sane pacang nelebang sajeroning basa Bali mangda yukti-yukti uning ring papalihan kruna inucap. Utamannyane sisia sane masekolah ring Sekolah Dasar (SD) kapisaratang pisan uning ring kruna-kruna sane sadarana, sakadi wastan buron, geginan, buah, bunga, don, miwah sane lianan. Anggen nyangkepin gegamelan guru miwah sisia ring Sekolah Dasar sajeroning paplajahan basa Bali, puniki titiang ngutsahayang ngunggahang kruna sane marupa adan geginan sane ketah manggen ring SD. Durus wacen, dumogi wenten pikenohipun! 

1.   Anak ane dueg ngae wewangunan                          : undagi, tukang
2.   Anak ane kereng natahin gigi                                  : sangging
3.   Anak ane ngubadin antuk usada                             : balian
4.   Anak ane ngayahin dalang                                      : katengkong
5.   Anak ane kereng nampah celeng, sampi, kambing   : jagal
6.   Anak ane ngurusang/miara jaran                             : pakatik
7.   Anak ane ngurusang yeh di carik                            : pakaseh
8.   Anak ane nyalanang jukung                                    : bendega
9.   Anak ane nyalanang dokar                                     : kusir
10. Anak ane nyalanang montor                                   : supir
11. Anak ane nyalanang kapal terbang                         : pilot
12. Anak ane nyalanang kereta api                               : masinis
13. Anak ane nyalanang kapal                                      : nahkoda
14. Anak ane demen ngigel                                          : pragina
15. Anak ane demen matajen, maceki                          : bebotoh 
16. Anak ane geginane ngidih-idih                                : gegendong
17. Anak ane dueg magambel                                      : panabuh
18. Anak ane ngigelang wayang                                    : dalang
19. Anak ane dueg ngae tiuk, blakas, soroh prabot        : pande
20. Anak  ane ngajahin murid                                        : guru

Adan Panak Beburon (Nama Anak Hewan)

Sasuratan puniki wantah lanturan saking sasuratan sane sampun titiang unggahang ngeninin indik adan geginan, sane mangkin aturang titiang sasuratan ngeninin indik adan panak buron sane ketah taler kapolihang ring paplajahan basa Bali ring Sekolah Dasar.

1.   Panak bangkung      :  kucit
2.   Panak bebek           :  memeri
3.   Panak bikul             :  nyingnying
4.   Panak bojog            : wanara
5.   Panak kuluk, cicing  :  konyong
6.   Panak jaran             :  bebedag
7.   Panak jelema           :  rare
8.   Panak kambing        :  wiwi
9.   Panak katak            :  becing
10. Panak lelipan           :  kalimayah
11. Panak meong          :  tai
12. Panak penyu           :  tukik
13. Panak sampi           :  godel
14. Panak siap              :  pitik
15. Panak udang           :  grago, katetes
16. Panak yuyu             :  kaunyali

Wantah sakadi asapunika dumun prasida katur, yening wenten kruna sane durung munggah, dumogi prasida kajangkepin pungkuran. Matur Suksma.