Aksara, Basa, lan Sastra Bali

"Om Swastyastu, swasti prapta aturang titiang majeng ring para sameton blogger sami, durusang macecingak ring blog titiang, pinaka anggen jalaran masadu wirasa, mogi-mogi wenten pikenohnyane"

Selasa, 03 April 2012

Satua I Lutung Dadi Pecalang





 I LUTUNG DADI PECALANG


Kacrita I Singa madeg ratu merintah sakancan buroné di jagaté. I Lutung ané dadi pecalang. Wiréh kéto, nyabran dina I Lutung mideran nabdabang kakertan jagat. Baan kenyelné majalan kema mai, lantas ia maémbon di betén kayuné gedé, buina donné ngrembun pesan.
I Lutung Dadi Pecalang

 Sedek nyongkok anggut-anggut naanang kiap, lantas I Lutung tengkejut ningeh munyi kulkul titir: tuk,tuk,tuk….,tuk,tuk,tuk….. Sépanan ia bangun, kipak-kipek pliatné mréngang. Sagét tepukina I Blatuk ngulkul di punyan kayuné.


I Lutung nyerit, raosné banggras, “Ih, Blatuk, ngudiang iba ngulkul bulus? Tingkah ibané buka  kéné, ngranayang guminé mabiayuhan. Énggalang orahang tekén awaké!”.



I Blatuk ngénggalang tuun, tumuli ngraos dabdab, “Inggih Jero Pecalang, tiang ngulkul, wiréh jagaté biuta, aro-ara nandang pakéweh, Punika panjak duéné I Capung Bangkok ileh-ileh makta tumbak poléng. Sapunika taler I Kakul, I Tumisi, I Kakua sami rarud ngajang umah, miwah I Kekawa nénten rérénan masang jaring. Titiang nénten uning sané ngawinang, Jeroné sané patut ngayunin, sampunang iju duka ring déwék titiangé!”

Mara kéto munyinné I Blatuk, lantas I Lutung kabilbil, tumuli  nglanturang majalan sambilanga ngrengkeng, “Apa ané ngranayang guminé mabiayuhan?” Lantas tepukina I Tumisi nyrengseng mondong umahné. I Lutung ngénggalang maakin, laut matakon, “Ué Tumisi, dadi iba nyrutcut mondong umah?”

I Tumisi matolihan, lantas masaut, “Inggih Jero Pecalang, awinan titiang rarud makta umah, santukan I Kunang-Kunang satata milehan makta api, Manah titiangé jejeh, pét ipun ngancungin umah titiangé. Sané mangkin Jeroné tunasin titiang pasayuban”.

Mara kéto raos I Tumisi, lantas I Lutung brangti pesan, matanné barak, tumuli gegancangan  majalan ngalih I Kunang-Kunang. Suba joh pajalanné, sagét tepukina I Kunang-Kunang di tengah umahné. I Lutung nyagjagin sarwi ngucap, “Ué Kunang-Kunang, mai malu!”.

I Kunang-Kunang matolihan, lantas maekin I Lutung. I Kunang-Kunang ngucap, “Nawegang Jero Pecalang, napi wénten karya? Dados nembé ngrereh titiang?”.

I Lutung macegik mamunyi, “Yé, ngudiang iba tandruh? Jani iba lakar krangkéng  awaké. Pelih ibané, ile-ileh ngaba api, ngawinang guminé mabiayuhan, Liu anaké rarud ngaba umahné”.

I Kunang-Kunang dabdab nyautin, “Mangkin dumun Jero Pecalang! Awinan titiang ileh-ileh makta api, santukan I Beduda sadina-dina ngaé bangbang di margi-marginé. Yén titiang nénten makta suluh, sinah titiang maclempung ka bangbangé. Sané mangkin nunas pamatut ring Jeroné. Lédang Jero Pecalang nepasin!”.

I Lutung magébras pedih, lantas majalan maseserep ngalih I Beduda. Sagét tepukina I Beduda nyingkrung di samping gookné. I Lutung matakon, “É Beduda corah, dadi iba ngawag-ngawag ngaé bangbang di margané? Laksanan ibané ngawinang guminé biuta”.

I Beduda masaut dabdab, “Mangkin dumun Jero Pecalang! Tetujon titiangé makarya bangbang, pacang anggén titiang nanem bacin I Lembuné sané mabiayagan ring marginé. Yan Sang Prabu malancaran, marginé bersih, ngawinang lédang kayun idané. Iwang ké laksanan titiangé kadi punika?”.

I Lutung maplengek, lantas ngrimik, “Nah, yén kéto unduké, I Lembu ané ngaé guminé biuta. Jani awaké maan ngwales corah laksanan ibané i maluan. Das-dasan awaké kalebu di pasihé dugas iba ngutang awaké di paranganné”.

Critayang, I Lembu sedek medem-medeman ngilag padang. Jeg teka I Lutung pajalanné éncol, kipekanné mréngang. I Lembu nyapa alon, “Inggih Jero Pecalang, pacang lunga kija mangkin?”.

I Lutung masaut bangras, “Ih Lembu, iba mula demen ngletehin gumi, kema mai iba miayagang bacin. Iba patut kena danda pati. Iba lakar repotang kai tekén Sang Prabu Singa”. I Lutung lantas majalan ngruruh I Singa.

Di arep I Singané, I Lutung masila tiding. I Singa ngraos, “Ih Lutung, ada ké iba nepukin pakéweh nabdabang gumi?”.

I Lutung nyaurin, “Nawegang Ratu Sang Prabu! Ipun I Lembu sané purun tempal ring I Ratu. Manah ipun mabalik, ipun mamanah ngadu kapurusan ring I Ratu”.

Mara kéto raosné I Lutung, I Singa pedih pesan, lantas ngraos murirak, “Yén kéto unduké, jalan jani alih I Lembu. Lakar sarap ukudan terasné”. I Singa ajaka I Lutung lantas majalan ngruruh I Lembu.

Critayang, I Lembu katemu tekén I Lelasan. I Lembu ngorahang déwékné repotanga tekén I Lutung. Sinah ia lakar sarapa baan I Singa. I Lelasan seken ngraos, “Uduh Lembu, da jejeh! Saenun kainé idup, tondén karuan iba lakar mati. Awaké misadia nandingin I Singa”.

Buin kejepné, sagét teka I Singa ajaka I Lutung. I Singa nyagjagin I Lembu. I Lelasan éncol nambakin sambilanga mamunyi bangras, “Ih Singa, kai tandingin malu! Yén kai suba mati, mara iba dadi nyarap I Lembu”.

I Singa mamunyi bangras, “Ih Lelasan, nyalah-nyalah kai nglawan iba. Gediang awak ibané! Dosan I Lembu gedé pesan, ia pantes kena danda pati”.

I Lelasan ngucap, “Ih Singa, bobab ibané nilun kuping. Eda iba liunan peta, mai matanding kapurusan!” I Singa murirak, laut nyagrep. I Lelasan sébet makelid, tendasné ngigel, ikutné kuta-katil. I Singa pedih pesan, laut ngangsehang nguber. I Lelasan éncol makecog ka tunggak tiingé. I Singa ngangsehang nyagrep. Lantas tunggak tiingé kena kasagrep baan I Singa, mawastu bungutné bongés macuah-cuah pesu getih.   I Singa nyelémpoh,  lantas mati. Nepukin I Singa mati,    I Lutung bah bangun ngungsi alasé wayah.

Suksman satuané: yén suba madasar corah, sinah ala katemu. Yén melah pakardiné, sinah ayu kapanggih. Ento awinan, ané jelék kutang, ané melah duduk puponin.
         

Tidak ada komentar:

Posting Komentar

Wusan Ngwacen sampunang lali maosin iriki! Suksma